ameliyati iskaiye isletme kanunu muvakkati
AMELİYATI İSKAİYE İŞLETME KANUNU MUVAKKATI
Kabul Tarihi :1 Şubat 1329; 18 Rebiülevvel 1332
Yayımlandığı Takvimi Vakayi :Tarih :15 Şubat 1329 Sayı: 1742
Yayımlandığı Düstur :Tertip: - Cilt: - Sayfa:-
FASLI EVVEL
İnşaatın tarif ve tevsimi
Madde 1 - Mürur eylediği araziyi doğrudan doğruya irva etmeyip bir veya
müteaddit yedeklere su veren mecralara "kanal" namı verilir.
Madde 2 - "Yedek" bir kanaldan teşaüp eden ilk mecralara ıtlak olunur.
Madde 3 - Yedeklerden inşiap eden üçüncü derecedeki mecralara "hark" tes-
miye olunur.
Madde 4 - Harklardan inşiap ile suyu doğrudan doğruya tarlalara isale eden
mecralara "ağızlık" namı verilir.
Madde 5 - Arazinin iska ve irvasından sonra üzerindeki suyu doğrudan doğru-
ya toplayıp sevkeden mecralara "hendek", bir veya birkaç hendeğin suyunu isale
eden mecralara dahi "savacık" ve savacıkların suyunu cemederek irva sahası hari-
cinde bir çay veya göle veyahut gayrimezru ve münhat araziye ve sazlık ve batak-
lık gibi mahallere sevkeyliyen mecralara da "ayak" tabir olunur.
Madde 6 - Zeminin tecdidi havası ve kabiliyeti nüfuziyesinin tezyidi maksa-
diyle tahtelarz tesis olunan mecralara (tefcir mecraları-avgın) ıtlak edilir.
Madde 7 - Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü maddelerde muharrer mecraların
heyeti mecmuasına "irva şebekesi" ve beşinci ile altıncı maddelerde muharrer
aksama da "tahliye şebekesi" namı verilir, ancak irva tuğyan usuliyle icra
edilirse irva şebekesi vazifesini dahi ifa eder.
Madde 8 - İska olunan arazinin hayatı ziraiyesine hadim olmak
üzere canibi hükÜmetten inşa olunan kanal ve yedek ve hark ve ayak ve sıvacık
ve hendekler ve arazinin istila ve tuğyanı miyahtan muhafazası için tesis edilip
"mahmuz"tesmiye olunan arzani ve tulani setler ve suların tevziine mahsus mehaz_
lar ve temini muvasalat için tesis kılınan yollar ve köprüler ve cereyanı mihaya
hadim (akadök) ve sifonlar gibi bilumum imalatı sınaiye müessesatı umumiyeden
madut olup bunların hüsnü muhafazası ve tamirat ve tathiratı tarafı hükümetten
mansup ameliyatı iskaiye memurini fenniyesi marifetiyle icra edilecektir.
Tesisi münhasıran ashabı araziye ait olan "ağızlık" ve tefcir mecralariyle
kura ahalisi ve eşhası saire tarafından vücude getirilen mecari ve imalatı sai-
re müessesatı umumiyeden madut olmayıp bunların masarıfı tesisiye ve tamiriyele-
ri ashabına racidir.
FASLI SANİ
Teşebbüsat ve mükellefiyeti şahsiye
Madde 9 - Kendi arazisi dahilinde ve mücavir arazi kurbinde mecra
küşadına mecbur bulunan ashabı arazi işbu mecrayı huduttan laekal umku mecraya
müsavi bir mesafede hafredebilir. Mesafei mezküre mecranın hudut tarafındaki
şivinin dılı fevkanisinden ve ımla olunduğu takdirde şiv eteğinden itibaren
mesaha edilecek ve şivlerle kenar seddeleri fennen iktiza eden metaneti haiz
olacaktır. Hükümet, ameliyatı iiskaiye idaresinin talebi üzerine işbu mesafeyi
tezyit etmeğe selahiyattardır.
Madde 10 - Vaziyeti topoğrafiye ve tabiiye dolayısiyle mürtefi arazi
sularının münhat araziden geçirilmesine mecburiyet görüldügü takdirde münhat
arazi sahibi miyahı mezkurenin icrasına mani olamıyacağı gibi mürtefi arazi
sahibi de bu icradan münhat arazi sahibine gelebilecek mazarratı izale ve
tazmin etmeğe mecburdur.
Madde 11 - Ameliyatı İskaiye İdaresinin tasdikine iktiran eden
irva veya tahliye mecrasının kendi arazisi dahilinden mururuna sahibi tarafından
mümanaat edilmiyecektir.
Madde 12 - Macari ve imalatı sairenin sakatlanmasından ve suveri
saireden dolayı hasıl olan zarar ve ziyanı izale ve tazmin etmeğe müteşebbisler
mecburdur. Ancak hükümetin bu gibi müteşebbislere imtiyaz ve ruhsat vermesi za-
manını müstelzem olamaz.
Madde 13 - Her ne suretle olursa olsun bir mecranın seddine sebep verip
de civar araziye zarar iras edenler o mecranın tamirat ve tathirat masarifi
ile iras ettikleri zarar ve ziyanı tazmine mecburdur.
Madde 14 - Açılmak istenilen hususi bir "hark" veya "yedek"in müessesatı
umumiyeden olan mecariye ilhakı veya oralardan imrarı ameliyatı iskaiye idare-
sinin tesvibine binaen mahalli hükümetinden müsaade ıstihsaline ve bu güzerga-
hın icra edilecek ameliyat için en muvafık güzergah olduğunun anlaşılmasına
mevkuftur. Bu halde mecrayı umuminin masarifi inşaiye ve tamiriyesiyle mütena-
sip bir meblağ talebine mecrayı umumi sahibi haizi selahiyettir.
Madde 15 - Hususi mecralar küşat etmek istiyenler müessesat irvaiyeden
gayri imalatı katetmeğe mecbur olursa imalatı mezkureye müteallik kavanin ve
nizamat ve talimata tebaiyet edeceklerdir.
Madde 16 - Hakkı mecra ya daimi veyahut muvakkat olarak şeraiti
atiyeye tevfikan talep ve istihsal olunabilir. Şöyle ki: Hakkı mecraya müsteni-
den işgal edilecek arazinin bedeliyle mecranın araziden imrarı suretiyle arazi-
nin taksime uğramasından naşi hasil olacak zararu ziyanın hakkı mecrayı istihsal
edenler tarafından ameliyat ve hafrıyata mübaşeretten evvel tediye ve tazmini
mecburidir.
Hakkı mecra dokuz seneden dun bir zaman için talep ve istihsal
olunduğu takdirde baladaki tazminatın yalnız nısfı tediye olunur.Muvakkat hakkı
mecra istihsal edenler mezkur dokuz senenin inkızasından mukaddem daimi hakkı
mecra istihsaline tazminatı nakdiyenin nısfı diğeriyle işbu nısfın hakkı mec-
ranın istihsali tarihinden itibaren faizi nizamisinin tediyesi kaydü şartıyle
haizi selahiyettir.
Şu kadar ki dokuz senenin inkızasından sonra muvakkat hakkı mürurun daimiye
icraı gayricaizdir.
Madde 17 - Hükümetin veya başkasının arazisi dahilinde bir mecraya sahip
olanlar su sarfiyatını mecranın derecei istiabından fazla tezyit edemezler. Su
sarfiyatını tezyide ihtiyaç mesettiği ve mecranın kabiliyeti istiabiyesi bulun-
madığı takdirde tadili mecra caizdir. Mecra tadil edildiği takdirde tadil için
lazım gelen arazi kıymetinin ve bundan dolayı vukubulacak zararuziyanın tazmini
lazımdır.
Madde 18 - Müessesatı umumiyeden olan bir mecra üzerindeki köprüden su
geçirmek istiyenler bundan mütevellit zararuziyanı tazmine mecburdurlar.
Madde 19 - Bir mehaz küşadına müsaade talep edenler mehazın şeklini ve
sarfiyatını hükumete tayin ettirecek ve daima bu şekli muhafaza eyliyecektir.
Hükumet işbu mehaza mahsus olan sudan bir miktarını menafii umumiye namına is-
timal edebilir ve bundan dolayı mehaz sahibi hakkında terettüp edecek zararu-
ziyanı tazmin ile mülzem olmaz.
Madde 20 - Umuru iskaiyede istimal olunan mecarii umumiyedeki suyun ahar
suretle istimaline müsaade itası umuru iskaiyenin ihlal edilmemesine mütevakkıf-
tır.
Madde 21 - Ameliyatı iskaiyeden gayri hususat hakkında icrası talep olunacak
imalata ameliyat iskaiyece bir guna mahzur olmadığı ameliyatı iskaiye idaresin-
den ledessual anlaşıldıktan sonra müsaade olunacak ve hususatı mühimme hakkında
Nafia Nezaretine iş`arı keyfiyet edilecektir.
FASLI SALİS
İşletme muamelatı
Madde 22 - Ameliyatı iskaiyenin muamelatı umumiyesi Nafia Nezaretinde Nafia
Müdüriyetine merbut ve lüzumu kadar memurdan mürekkep ve icap eden yerlerde mü-
teşekkil birer ameliyatı iskaiye müdüriyetleri marifetiyle idare edilecek ve mü-
düriyetlerin vezaifi umumiyesi ve arazinin suret irva ve iskası ve varidat ve
masarifatının ahzuicrası ayrıca bir talimatla tayin olunacaktır.
Madde 23 - Esbabı mücbireden münbais ahvalin icabatı yahut lüzum görülen
tadilat ve tamiratın mecralarda suların tanzimi için muktazi tedabirin icrası
veya bir mecrada tesviyei lazime yapılması gibi sebeplere müstenit olarak bir
mecra suyunun tatil veya tadil edilmesinden dolayı hiç kimsenin hükümetten taz-
minat talebine hakkı olamaz. Ancak esbabı mücbire müstesna olmak üzere tathirat
ve tamirat mevsimi iska ve irvanın gayri mevsimlerde yapılacağı gibi tathirat ve
tamirata başlanmazdan mukaddem alakadar olan kariye heyeti ihtiyariyesine de ih-
barı keyfiyet edilecektir.
Madde 24 - Teahhuru mahzurdan salim bulunmıyan tathirat ve tamiratın icrası
için amele tedariki kabil olmadığı takdirde, mezkur mecra hangi kariye hududu
dahilinde ise o kariye ahalisi yevmiyeleri rayici mahalli üzere canibi hükümet-
ten tediye edilmek şartiyle amele sevk ve izamına mecburdurlar.
Madde 25 - İska ve irvayı araziye mania husulünden, yahut tereşşühat ve
zayiatı miyahiyeden veya mezruata irası zarar edecek esbaptan dolayı bir mec-
ranın set ve tatili veya mevkiinin tebdili iktiza ederse iska ve irva müdürünün
mütelaatı üzerine Nafia Nezaretince icabının icrasına müsaade olunur.
Madde 26 - Mecarii muhtelife ve imalatı sınaiyenin esaslı bir surette tebdil
ve tağyiri Nafia Nazaretinin mezuniyetine mütevakkıftır. Ancak bir mecradan di-
ğerine su vermek için yapılan müteharrik mehaz ve kama döşemeleri gibi aksamı
cüz`iyede fennin icabatına göre derhal ifası muktazi tevsiat ve tadilat ve tahtı
elzemiyette bulunan tamirat ve ıslahat neticei keyfiyetten Nezarete malumat ve-
rilmek şartiyle iska ve irva müdüriyetinin tensibiyle yapılabilir.
Madde 27 - Dahilinden mürur eden bir mecranın tathir edilmemesinden veya
tarafeyn seddelerinin halı intizamda bulunmamasından dolayı hasara ve istilayı
miyaha uğrıyan arazi ashabı, keyfiyeti mensup oldukları şube mühendisine ihbar
ettikleri halde mühendis esbabı maniai fenniye yoksa bila ifatei vakit icrayı
icabına tevessül ve badehu keyfiyetten müdüriyeti haberdar eder. Şube mühendisi
icabını icra etmediği takdirde alakadaran iska ve irva müdüriyetine müracaat
edecek ve müdüriyet keyfiyeti bitetkik muktezasını tayin ve icra edecektir.
Madde 28 - Bir mecranın tamir ve tathiri o mecrayı küşat edenlere veyahut
ondan müstefit olanlara aittir. Bu bapta müdüriyetten vukubulacak ihtara tebai-
yet mecburidir. Alakadaran veya erbabı istifadet tamirat ve tathiratı muktaziye-
yi icra edecek kadar kesretli olmaz veya ahvali maliyeleri müsait bulunmazsa ma-
sarifi vakıa alakadarandan mahsul zamanı tahsil edilmek şartiyle hükümetçe tami-
ratı lazime icra edilir.
Madde 29 - Ağızlıklar ashabı arazi tarafından yapılır ve mevsime ve nev`i
mezruata ve icabatı saireye göre tebdil ve tadil edilebilir. Sahipli araziden
mürur eden ağızlıkların inşası ashabı arazinin muvafakatine mutevakkıf değildir
ancak mezruatın bu sebeple hasarzede olmamasına dikkat ve itina olunacak ve
ağızlıkların güzergahı hakkında tahaddüs edecek ihtilafat şube mühendisi tara-
fından halledilecektir.
Madde 30 - İnşaat için işgal olunacak arazinin bedeli icarile işgalden
mütevellit zararı ve istimlak olunacak arazinin dahi İstimlak Kanununa tevfikan
bedeli mutasarrıfına verilecektir. Ancak istimlak edilen arazinin orada ihdas
edilen mecranın ademi lüzumu takdirinde hükümetçe bilmüzayede eşhasa tefvizi
veyahut ücret ve müddeti münasibe ile zer`ine müsaade olunması caizdir. Araziyi
zeretmek isteyenler baistida iska ve irva müdiriyetine müracaat edecek ve müdi-
riyetçe bir mahzur görülmediği takdirde bir kıt`a ruhsatname itasile ziraate
müsaade edilecektir ve zürra müddeti icarenin hitamında araziyi kamilen tahliye
etmekle mükelleftir.
Taliplerin taaddüdü halinde en nafi şerait dermeyan eden tercih olunur. Bu
gibi arazide hakkı tapu yoktur.
Madde 31 - İstimlak olunan araziye ve mecarii umumiyenin dahiline ve şiv
seddelerine irva ve iska müdiriyetinin müsaadesi olmaksızın ahali tarafından
eşçar garsı memnudur. Buralarda evvelce mevcut olan ağaçlardan istifade etmek
hükümete aittir. Efrat tarafından yapılan mecralarda ağaç garsolunabilmesi şube
mühendisinin müsaadesine menuttur.Efrada ait mecralarda bulunan eşçar cereyanı
miyahı işkal ile ahare irası zarar ettiği takdirde sahipleri kal`etmeğe mecbur-
durlar. Bu bapta vukubulan ihtara tevfiki hareket olunmadığı takdirde iska ve
irva müdiriyetinden istihsal edeceği müsaade üzerine şube mühendisi tarafından
bu gibi ağaçlar sökülecek ve eşçarı maktua bedelinden ücreti kali badelistifa
fazlası ashabına iade olunacaktır.
FASLI RABİ
Mücazat
Madde 32 - Su sarfiyatının tezyit ve tenkisi maksadı olmaksızın köprü ve
bent ve mecra vesaire üzerindeki alatuedavatı tahrik edenler ve mecrada köprü ve
geçit ve sifon yapanlar;
Mecralar üzerinde hükümet veya efrat tarafından inşa edilmiş olan mehazlar-
da tebdilat icra edenler;
Bilaruhsat mecralar ile seddelerde ve arazii müstemlekede ziraat eyliyenler
ve memurini mahsusası tarafından vukubulan emrütenhibe muhalefet eyliyenler;
Set ve mecralar dahiline meyyit veya laşe ilka ve defnedenler;
Memurini mahsusasının müsaadesini istihsal etmeksizin bir mecraya hariçten
su sevkeyliyenler;
Bir mecranın veya sair mahallin hafrutathirile husule gelen toprak vesaireyi
mecarinin şiv ve seddelerine vazedenler;
Hariçten gelen suları mecrayı tabiisine ve tarlaların iskasından fazla kalan
suları tahliye mecralarına sevketmeyip de mecarii saireye sevkederek bunların
çamur ve kum ile dolmasına sebep olanlar;
Mecra dahilinde kuyular hafredenler;
Mecra dahilinde her ne suretle olursa olsun balık sayhgahı tesis edenler
ef`ali mezküreden tahaddüs edecek zarar ve ziyanı tazminden maada yirmi dört
saatten bir hafta kadar hapis ile mücazat olunurlar.
Madde 33 - Müsaadei mahsusa istihsal etmeksizin bir bent inşası veya taş
yığını veyahut mevanii saire ihdası ile mecraları seddeyliyenler;
Su sarfiyatının tezyit ve tenkisi maksadile mehaz ve bentlerin kapılarını
açan ya kapayanlar ya köprü ve bent ve mehazlarda bulunan aletüedavatı ve mecra
üzerindeki bendin müteharrik aksamını tahrik edenler;
Mecraların bendine ve süddesine veya mehazına su çarhı (nüure, tulumba,
sakiye vesaire) gibi suyu terfi ve tevkif edici alet vazeyleyenler;
Bilamüsaade mecraların tarafeyn süddelerinde fetha ve mehaz küşat edenler
ile süddeler üzerine tarik ihdas eyliyenler tahakkuk edecek zararuziyanın taz_
mininden maada yirmi dört saatten bir aya kadar hapis veya buna bedel zararuzi_
yanın nihayet rub`una kadar ve her halde yarım Osmanlı altından dun olmamak üze_
re cezayi nakdi ile mücazat olunurlar.
Madde 34 - İnşaatın her nevi aksamını kasden tahrip edenler;
İmalatı sınaiyeye müteallik kabilin akil alatuedevat ve aksamını ahzu_
sirkat edenler;
Memurin ve müstahdimine fiilen muhalefet ederek bir mecraya su isale veya
mecradaki suyu katedenler tahakkuk edecek zararuziyanın tazmininden maada bir
haftadan altı aya kadar hapis veya buna bedel zararuziyanın nihayet nısfına ka_
dar ve her halde beş altından dun olmamak üzere cezayi nakdi ile mücazat olunur-
lar.
Madde 35 - Memurinin ahkamı kanuniyeyi yanlış tatbik etmelerinden veya ahka-
mi kanuniyeye muhalif hareketlerinden tevellüt edecek zararuziyan o memurlara
hakkı müracaatları olmak üzere onları tayin eden devair veya şirket veya eşhas
tarafından tazmin olunur.
Madde 36 - İşbu kanunda münderiç mücazat ve tazminat davası mehakimi sulhiye
bulunan mahallerde mehakimi sulhiye ve bulunmıyan mahallerde mehakimi iptidai-
yede rüyet olunur.
Madde 37 - Tarafı hükümetten mansup iska ve irva müdürleriyle muavinlerinin
ve şube mühendisleriyle muavinlerinin ve müfettişlerin ve kondoktorlarla keza
muavinlerinin işbu kanunda muharrer ceraim hakkında tanzim edecekleri zabıt
varakaları hilafı sabit oluncaya kadar mehakimce mamulünbih addolunacaktır. İşbu
memurların memuriyetlerine hini tayinlerinde hasbelvazife tanzim edecekleri za-
bıt varakalarında her ne sebep olursa olsun hakikate muhalif ifadatta bulunmıya-
caklarına dair tahlif olunurlar.
Madde 38 - Umuru iskaiye bir müteşebbis veya şirkete ihale edildiği halde
şirket veya müteşebbis tarafından tayin edilecek iska ve irva müdürleriyle mua-
vinlerinin ve mühendislerle muavinlerinin ve müfettişler ve kondoktorlarla mua-
vinlerinin memuriyetleri tarafı hükümetten musaddak ve kendileri muhalif bulun-
mak şartiyle bunların dahi tanzim edecekleri zabıt varakaları hilafı sabit olun-
caya kadar muteber addolunacaktır.
Madde 39 - İşbu kanunun, icrayı ahkamına Dahiliye, Adliye ve Nafia Nazırları
memurdur.