//--> osmanli-devleti1299 | Osmanli Devleti | osmanli padisahlari | osmanli vezirleri | Osmanli Ansiklopedi Bilgileri


Osmanli Bizim Çektiğimiz Videolar

osmanli-devleti1299 | Osmanli Devleti | osmanli padisahlari | osmanli vezirleri | Osmanli Ansiklopedi Bilgileri

anadolu eyaleti

ANADOLU EYÂLETİ
Osmanlı Devleti’nin iki önemli taşra teşkilâtından biri. Dâima vezir rütbesinde Beylerbeyi tarafından idare edilirdi. Protokolde; Mısır, Budin ve Rumeli eyâletlerinden sonra dördüncü sırada yer almaktaydı. Rumeli eyâletinin 1362 senesinde kurulmasından sonra, 1393’de de Anadolu eyâleti kuruldu. Eyâletin merkezi önceleri Ankara idi. Yıldırım Bâyezîd Han 1393’de Kara Tîmûrtaş Paşa’yı Ankara’ya Anadolu vâlisi olarak tâyin etti. Fâtih Sultan Mehmed Han, tahta çıkınca o zaman Anadolu beylerbeyi olan Îsâ Bey’i bu görevden alarak yerine İshak Paşa’yı tâyin ettikten sonra beyliğin merkezi Kütahya’ya taşındı. Kânûnî Sultan Süleymân’ın şehzâdeleri Bâyezîd ve Selîm’in Kütahya’yı idare ettikleri 1550-1558 ve 1562-1566 seneleri arasında Anadolu eyâletinin merkezi tekrar Ankara oldu.


Sultan İkinci Bâyezîd devrindeki kayıtlara göre, Anadolu eyâletinin aşağıdaki on yedi sancaktan meydâna geldiği görülmektedir: Kütahya, Saruhan (Manisa ve yöresi), Hüdâvendigâr (Bursa ve çevresi), Aydın, Menteşe (Muğla ve çevresi), Bolu, Hamid (Isparta ve çevresi), Ankara, Kengırı (Çankırı ve çevresi), Kastamonu, Karahisar-ı sâhip (Afyon ve çevresi), Kocaeli (İzmit ve çevresi), Biga, Karesi (Balıkesir ve çevresi), Sultanönü (Eskişehir ve çevresi), Alâiye (Alanya ve çevresi), Teke (Antalya ve çevresi). Daha sonra on dört sancaklı bir eyâlet hâline getirilen Anadolu eyâleti, 1825’de çok küçülmüş, yine Kütahya merkez olmak üzere Afyonkarahisar, Sultanönü ve Ankara’dan İbaret kalmış, hattâ kısa bir süre sonra Afyon da hâriç bırakılmıştır. 1566 senesinden 1833’e kadar, Kütahya Anadolu eyâletinin merkezi olarak kaldı.

On altıncı asırda, Anadolu eyâletinin her bir sancağının kazaları, nahiyeleri, köyleri ve bunların nüfûsu, gelirleri ne çeşit ürünler yetiştiği, en mükemmel şekilde tapu-tahrir defterlerine işlenmiştir. Bâzı teşkilât defterlerinde de Anadolu eyâletinin sancakları yazılıdır. Bu teşkilât defterlerinden biri Elviye-i Vilâyet-i Anadolu başlığı altında Anadolu eyâleti ve buna bağlı sancaklara kimlerin tasarruf ettiğini ve senelik hâsılatını şu şekilde göstermektedir:


ELVİYE-İ VİLÂYET-İ ANADOLU
Sancağı
 Kimin tasarrufunda olduğu
   Hâsılatı (akçe)
 
1- Kütahya
  Mîr-İ Mirân-ı Anadolu Behram Bey
   1.000.000
 
2- Teke....
 İhtiyâr Bey
   400.000
 
3 Aydın.....
 Lütfi Bey Emîr-i alem
   503.000
 
4- Menteşe
 Ferhad Ferhad Bey Ser-i Şarabdaran
   450.000
 
5- Saruhan
 Mehmed Bey
   325.000
 
6) Karesi...
 Mehmed Bey Dâmâd-ı Ayas Paşa
  200.000
 
7) Biga.....
 İbrâhim Bey veled-i Kurt Aydın Bey
  150. 000
 
8) Hamid..
 Sinan Bey Ser-i Hayyâtin
 210.000
 
9) Karahisar-ı Sâhib
  Okçu Sinân Bey
 300.000
 
10- Ankara
 Mehmed Bey veled-i Piri Paşa
  364.000
 
11- Kangırı
 Mustafa Bey
 315.000
 
 12- Bolu..
 Mûsâ Bey veled-i Kızıl Ahmed
 405.000
 
13- Kastamonu
 Ahmed Bey
 Ber resm-i zeamet
 
14-Sultanönü
 Kâsım Bey
 Ber resm-i zeamet
 
15- Hüdâvendigâr
   
  Hass-ı pâdişâhı.
 
16- Alâiye.
 Sinan Bey Birâderi Yâkub Ağa
 330.000
 
17- Kocaeli
 İbrâhim Bey veled-i Ömer Bey
  162.000
 

Anadolu eyâleti, on altıncı asrın sonlarına kadar on yedi sancağını muhafaza etmiştir. Daha sonra üç sancağı başka yerlere bağlanmıştır. Önce Alâiye sancağı Kıbrıs eyâletine, daha sonra Biga ve Kocaeli sancakları ayrı zamanlarda Kapdan Paşa eyâletine bağlanmıştır.

İkinci Bâyezîd Han devrinde yapılan tahrirlere göre, Anadolu eyâletinde 103’ü zâim ve 7.500’ü sipahi olmak üzere 7.603 tımar sahibi vardı ve 5.372 cebelü ile birlikte bu sırada Anadolu beylerbeyinin emri altında savaşa iştirak edebilecek sipahi adaylarının mevcudu 12.975 civârında idi. Kânûnî Sultan Süleymân devrinde yapılan tahrîrlere göre, Anadolu eyâletinde 160 kaza, 154 nefs-i şehir ve kasaba 12.527 köy, 1887 cemâat bulunmakta idi. 1560-1580 seneleri arasında 5.372 olan cebelülerin sayısı 10.025’i bulmuştur. Bu da tımar sahihlerinin harbe götürmek mecburiyetinde olduğu cebelü adedinin büyük ölçüde arttığını göstermektedir. Anadolu eyâletinin sancak sayısı on dörde indirildiğinde 298’i zeamet ve 7.188’i tımar olmak üzere 7.486 kılıç tımar sâhibi bulunuyordu.

1533-1534 senesinde on yedi sancaklı Anadolu eyâleti’nin akçe olarak senelik genel hâsılat toplamı ve bu hâsılatın hak sahibi muhtelif zümreler arasında paylaşılma tarzı şu şekilde idi:

Pâdişâh hasları
 26. 195. 423
 
Sipahi tımarları
 34. 620.736
 
Bazdâr tımarları
  401. 788
 
Mustahfız tımarları
  2. 138.059
 
Müsellemlere terk edilen gelir
  1. 243. 316
 
Piyadelere terk edilen gelir
 1. 413. 964
 
Canbazlara terk edilen gelir
   30.000
 
Selâtin evkafı
   5. 399. 995
 
Amme evkafı ve emlâk
   6. 341. 679
 
Yekûn
  79. 784. 960
 

1609 senesinde on dört sancaklı Anadolu’eyâletinde 195 zeamet, 7166 tımar olmak üzere toplam 7.311 kılıç ve cebelüleri ile beraber 17.000 asker bulunuyordu. On yedinci asırda ve daha sonraki asırlarda eyâlet teşkilâtı değişinceye kadar durum bu şekilde devam etmiştir.
 
  • Burdasin: Ana Sayfa
    Bugün: 4
    Tıklama: 119
    Çevrimiçi:
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol